بِسْــــــــــــــــــــــمِ اﷲِارَّحْمَنِ ارَّحِيم
HACI BEKTAŞ VELİ
Gerçek ismi, Seyyid Muhammed bin İbrahim Ata olan , Hacı Bektaş-ı Veli Horasan'ın Nişabûr şehrinde 1281 senesinde dünyaya geldi.
Hacı Bektaş Veli, 13. Yüzyıl'da yaşamış bir mutasavvıf ve düşünürdür. O, Anadolu'yu Türkleştiren Türkmen gücünün hayatına şekil veren bir halk lideridir. Hacı Bektaş Veli'ye bağlı Türkmenler'e, Bektaşi denilmiştir. Bugün Hacı Bektaş Veli, Anadolu gibi Bulgaristan, Yunanistan, Makedonya, Bosna, Arnavutluk, Macaristan, Romanya gibi ülkelerde bile Türkler arasında bilinen, saygıyla anılan bir önderdir.
16. yüzyıl'a ilişkin Osmanlı belgelerini incelediğimizde kırsal kesimdeki nüfusun çoğunluğunun Alevi-Bektaşi nitelikli olduğu ortaya çıkıyor. Hacı Bektaş Veli, genelde kırsal kesime hitap eden bir düşünür/önder olarak sivrildi. Zamanla onun düşüncesi kentlere de girdi. Kentlerde Bektaşilik adı altında şekillenen bu düşünce, esnaf arasında oldukça yayıldı.
Öte yandan, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda da Hacı Bektaş Veli'nin düşünceleri etkili oldu. Osmanlı Devleti, Türkmen göçebelerine dayanan bir özellik taşıyordu. Bu beyliğin kurucusu Osman Bey, eşitlikçi bir dünya görüşünü temsil ediyordu.
Osmanlı Devleti Balkanlar'a geçince Bektaşi düşüncesinin eşitlikçi, insancıl özünden de yararlandı. Bugün bile Balkan ülkelerindeki Bektaşi dergahlarına Hıristiyan halkın saygı duyması, işte bu düşünce genişliğinden kaynaklanmaktadır.
Hacı Bektaş Veli'nin mekanı ve makamı olarak bilinen Hacıbektaş İlçesi, bugün Nevşehir'e bağlı bulunuyor. Kırşehir ile Nevşehir arasındaki bu ilçe, ünlü Kapadokya havzasında yer alır. Bölge, Orta Anadolu'nun ilginç alanlarından birisidir. Buralar Roma ve Bizans uygarlığının çok kuvvetli eserlerini de barındırmaktadır. Ünlü peribacalarının, kaya kiliselerinin, yeraltı şehirlerinin bulunduğu bir bölgede yer alır Hacıbektaş.
Hacı Bektaş Veli Karacahöyük'te hayata gözlerini yummuş ve burada toprağa verilmiştir. Onun mezarı çevresinde derhal bir türbe oluşturulmuş ve burası kısa sürede dergaha çevrilerek (halk üniversitesi haline getirilerek) merkez nokta yapılmıştır. Karacahöyük'te, Hacı Bektaş Veli'nin makamına onun soyundan gelen ve Çelebiler denilen çocukları oturmuşlardır. Karacahöyük adı, daha sonra Hacı Bektaş Veli'ye saygı ile Hacıbektaş'a çevrilmiştir. Bugün Hacıbektaş İlçesi, Nevşehir'e bağlıdır ve turizmin hızla geliştiği noktalardan birisidir.
İlk eğitimini Şeyh Lokman-ı Perende'den aldı. Lokman-ı Perende, Ahmed-i Yesevi'nin halifelerinden olup, zahir ve batın ilimlerinde derin bilgilere sahipti. Bektaş Veli Lokman-ı Perende'nin gözdesiydi. Hacı Bektaş-ı Veli, eğitimini bitirdikten sonra Anadolu'ya geldi. Kısa zamanda tanınarak önemli talebeler yetiştirdi. Kendisinin de bağlı olduğu "Ahilik Teşkilatı" ile, Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde Anadolu'da sosyal yapının gelişmesinde büyük katkılarda bulunmuştur.
Hacı Bektaş-ı Veli, hayatının büyük bir kısmını Sulucakarahöyük'te sürdürdü. 1338 senesinde vefat eden Hacı Bektaş-ı Veli'nin mezarı, Nevşehir iline bağlı Hacıbektaş ilçesinde bulunmaktadır.
Ahiler'in reisi olan ve Kırşehir'de yaşayan Ahi Evran'nın Hacı Bektaş-ı Veli ile dostlukları vardı. Sivas'taki Ahiler büyük bir teşkilata sahip oldukları gibi Babailer ile de sıkı münasebetlerde bulunuyorlardı. Velayet-name-i Hacı Bektaş Veli adlı eser Hacı Bektaş-ı Veli'nin sık sık Kırşehir'e ziyaretlerini ve Ahi Evran'la yaptığı sohbetlerini anlatmaktadır.
Osmanlı ordusu ve Hacı Bektaş-ı Veli
Osmanlı ordusunda yeniçeriler Bektaşilik kurallarına göre yetiştirilirdi. Bu nedenle Yeniçerilere tarihte Hacı Bektaş-ı Veli çocukları da denirdi. Ocağın banisi Hacı Bektaş-ı Veli olarak kabul edilirdi. Seferlere giderken yanlarında daima Bektaşi dede ve babaları eşlik ederlerdi. Bugün Balkanların her köşesine Bektaşiliği yeniçeriler taşımıştır.
Hacı Bektaş-ı Veli'nin sohbetlerini takip ederek onun tarikatına bağlananlara ise "Bektaşi" adı verildi. Hacı Bektaş-ı Veli'nin Makalat adlı Arapça bir eseri vardır.
“...Benim üç dostum vardır. Ne zaman ki ben ölürüm, dostlarımdan biri evde kalır, biri yolda kalır, birisi
de benimle gelir. Evde kalan malımdır. Yolda kalan akrabalarım ve ailemdir. Benimle gelen ise iyiliklerimdir...
Ey müminler! Kıyamete inanmak böyle değildir. Siz hakikatli inanmazsınız; helal, haram, ne bulursanız
yiyip donanırsınız. Haksız yere nimetler yiyip gönenirsiniz. Yani iş bu inanmanız inanmak mıdır?..”
(Hacı Bektaş Veli, Makâlât, s. 24, 39 ve 40.)
Eserleri :
Velâyet-nâme-i Hacı Bektâş-ı Velî
Makalat - (Arapça)
Kitâbu'l-Fevâid
Şerh-i Besmele
Şathiyye
Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye
KAYNAK :
